W znowelizowanej ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, która wejdzie w życie 6 listopada 2024 roku, pojawia się nowy punkt 12b w art. 2 ust. 1, definiujący ruch pojazdu:
Ruch pojazdu – każde użycie pojazdu mechanicznego, które w czasie zdarzenia jest zgodne z funkcją tego pojazdu jako środka transportu, niezależnie od jego cech i terenu, na którym jest używany, oraz niezależnie od tego, czy jest on nieruchomy, czy też znajduje się w ruchu;
Zmiany te wynikają z obowiązku implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2118, zmieniającej dyrektywę 2009/103/WE w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody związane z ruchem pojazdów mechanicznych oraz egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności.
Co jest istotne w tej definicji?
Definicja ta będzie kluczowa przy ustalaniu, za jakie szkody odpowiada ubezpieczyciel z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Z jednej strony jest ona szeroka, wskazując, że nie mają znaczenia cechy pojazdu, teren jego użytkowania ani fakt, czy pojazd się porusza. Z drugiej strony pojawia się ograniczenie do funkcji podczas zdarzenia – „użycie pojazdu mechanicznego, które w czasie zdarzenia jest zgodne z funkcją tego pojazdu jako środka transportu”.
Odwołanie do użycia zgodnego z funkcją transportową pojawia się również przy definicji wprowadzenia pojazdu do ruchu.
Czy nowelizacja zakończy spory dotyczące zakresu odpowiedzialności z tytułu ruchu pojazdów? Czy jednoznacznie – jak chcieliby ubezpieczyciele – wyłączy spod zakresu ubezpieczenia OC sytuacje, gdy pojazd posiadający obowiązkowe ubezpieczenie OC jest używany np. na placu budowy (koparka) czy do załadunku (wózek widłowy)?
A może odwrotnie: czy wyjazd na drogę publiczną koparką lub wózkiem widłowym, które nie są rejestrowane, nie powoduje obowiązku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych? Skoro nie jest to wprowadzenie do ruchu, ponieważ posiadacz może argumentować, że pojazd nie pełni funkcji środka transportu?
Wydaje się, że problem interpretacji pojęcia pojazdu w ruchu przesunie się w kierunku ustalenia, co oznacza użytkowanie zgodne z funkcją pojazdu jako środka transportu. Warto zauważyć, że dyrektywa komunikacyjna 2009/103 odwołuje się nie tylko do „funkcji”, ale do „normalnej funkcji”. Zatem przejściowe, a zwłaszcza chwilowe używanie pojazdu dla innej funkcji – np. ładunkowej – może nie być wyłączone z tego pojęcia. Przykładem podawanym w dyrektywie zmieniającej z 2021 roku jest użytkowanie pojazdu jako przemysłowe lub rolnicze źródło energii lub sytuacja, w której pojazd jest w fazie produkcji lub jest transportowany (domyślnie przez inny pojazd).
Czym zatem jest środek transportu?
Powszechnie to pojazd lub urządzenie służące do przewozu osób lub rzeczy. W ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych brak definicji środka transportu lub funkcji transportowej. W Prawie o ruchu drogowym również jej nie znajdziemy – zdefiniowano jedynie pojazd jako „środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszynę lub urządzenie do tego przystosowane, z wyjątkiem urządzenia wspomagającego ruch”. W treści ustawy pojawiają się także pojęcia transportu osobistego, sanitarnego czy drogowego.
Ustawa o transporcie drogowym odnosi pojęcie transportu do przewozu osób lub rzeczy oraz transportu sanitarnego.
Pojęcie „środek transportu” występuje również w unijnych regulacjach dotyczących podatku VAT – art. 38 rozporządzenia wykonawczego 282/2011 wskazuje, że środek transportu to pojazdy mechaniczne lub inne, a także innego rodzaju wyposażenie i urządzenia służące do przewozu osób lub rzeczy z miejsca na miejsce. Obejmuje to m.in.:
- pojazdy lądowe, takie jak samochody, motocykle, rowery, trójkołowce oraz pojazdy turystyczne;
- przyczepy i naczepy;
- pojazdy dostosowane specjalnie do przewozu osób chorych lub rannych;
- ciągniki i inne pojazdy rolnicze;
- pojazdy o napędzie mechanicznym lub elektrycznym przeznaczone dla osób niepełnosprawnych.
Zatem koparka przewożąca ziemię, betoniarka transportująca beton, pojazd ciągnący maszynę rolniczą oraz pojazdy, na które dokonuje się załadunku lub rozładunku, niewątpliwie pełnią funkcję środka transportu.
Co jeszcze nowego w ustawie?
Nowe sumy gwarancyjne – w polskich złotych – nie niższe niż:
- 29 876 400 zł w odniesieniu do jednego zdarzenia objętego ubezpieczeniem, bez względu na liczbę poszkodowanych – w przypadku szkód na osobie;
- 6 021 600 zł w odniesieniu do jednego zdarzenia objętego ubezpieczeniem, bez względu na liczbę poszkodowanych – w przypadku szkód w mieniu.
Wyłączenie stosowania przepisów dotyczących obowiązkowego ubezpieczenia OC do ruchu pojazdu w ramach działań związanych ze sportem motorowym, takich jak wyścigi, zawody, szkolenia, testy i pokazy, organizowanych w wyznaczonych strefach ograniczonego dostępu. Wyłączenie to ma zastosowanie, jeżeli organizator, uczestnik lub inna strona zawarli umowę innego ubezpieczenia lub gwarancji ubezpieczeniowej obejmującej szkody wyrządzone osobom trzecim, w tym widzom i osobom postronnym – pod warunkiem, że zakres ochrony jest taki sam jak w ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.
Zakaz dyskryminacji przy ustalaniu składki za ubezpieczenie OC ze względu na narodowość posiadacza pojazdu mechanicznego, jego poprzednie państwo miejsca zamieszkania lub siedziby.
W kwestii stosowania nowych przepisów do ewentualnego określania granic odpowiedzialności warto zaznaczyć, że do spraw wszczętych, ale niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji, stosuje się przepisy dotychczasowe.
LC
