Ta uchwała Sądu Najwyższego jest jedną z najważniejszych i nie tylko dlatego, że usunęła rozbieżności w orzecznictwie – piszą adwokat prowadzący działalność we własnej kancelarii w Poznaniu oraz prawniczka z tej kancelarii
Ustawa z 17 czerwca 2004 r. nowelizująca kodeks cywilny oraz inne ustawy (DzU nr 162, poz. 1692; dalej: ustawa 2004), obowiązująca od 1 września 2004 r., zmieniła sposób dochodzenia odszkodowań za szkody wyrządzone wadliwymi decyzjami administracyjnymi. Uchyliła art. 160 kodeksu postępowania administracyjnego, a sprawy odszkodowawcze przekazała orzecznictwu sądów powszechnych.
Idea słuszna, ale…
Idea nowelizacji była słuszna. Zakładała dostosowanie obowiązujących przepisów dotyczących odpowiedzialności za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej do przepisów konstytucji. Jednakże niedoprecyzowanie zmian oraz użycie w ustawie 2004 niejednoznacznego pojęcia „zdarzenia i stany prawne powstałe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej” wywołało wątpliwości co do czasowego zasięgu zastosowania art. 160 k.p.a. po jego uchyleniu 1 września 2004 r., w tym terminu przedawnienia roszczeń o odszkodowanie.
Przepis ten przewidywał bowiem, że roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji wydanej z naruszeniem prawa albo stwierdzająca wydanie zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa (tzw. decyzja nadzorcza).
Przepisu takiego w kodeksie cywilnym nie ma, w związku z czym powstały istotne rozbieżności co do terminu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych. Według jednych art. 160 k.p.a. (a zatem i trzyletni termin przedawnienia przewidziany w art. 160 § 6 k. p. a.) należy stosować tylko w tych sytuacjach, w których zarówno ostateczna decyzja administracyjna dotknięta uchybieniami powodującymi jej nieważność lub niezgodność z prawem (tzw. decyzja wadliwa), jak i ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji lub jej wydanie z naruszeniem prawa (tzw. decyzja nadzorcza) wydane zostały przed dniem wejścia w życie ustawy 2004 r., czyli przed 1 września 2004 r.
Zwolennicy drugiego poglądu przyjmowali, że art. 160 k.p.a. należy stosować we wszystkich sytuacjach, w których ostateczna decyzja administracyjna dotknięta uchybieniami powodującymi jej nieważność lub niezgodność z prawem (tzw. decyzja wadliwa) wydana została przed 1 września 2004 r., bez względu na to, kiedy wydana została decyzja nadzorcza.
Nierzadko zdarzało się, że sądy rozpatrujące sprawy odszkodowawcze opowiadały się za pierwszym z przedstawionych znaczeń pojęcia „zdarzenia i stany prawne powstałe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej”, co pociągało za sobą bardzo niesprawiedliwe dla poszkodowanych skutki. Ci bowiem, którzy wystąpili o stwierdzenie bezprawności decyzji administracyjnej przed 1 września 2004 r., ale stwierdzenie nieważności lub wydania decyzji z naruszeniem prawa (czyli decyzję nadzorczą) uzyskali już po tej dacie, nie mogli się powoływać na trzyletni termin przedawnienia roszczenia o odszkodowanie liczony od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja nadzorcza (art. 160 § 6 k.p.a.). W takich wypadkach sądy stosowały dziesięcioletni termin przedawnienia określony w kodeksie cywilnym, liczony od dnia wydania decyzji wadliwej (nierzadko są to decyzje wydane przed kilkudziesięciu laty), co de facto prowadziło do tego, że roszczenie poszkodowanych o odszkodowanie z tytułu bezprawnego wywłaszczenia przedawniało się, zanim jeszcze mogli je zgłosić!
Ważna interpretacja SN
Wszelkie wątpliwości interpretacyjne dotyczące pojęcia „zdarzenia i stany prawne powstałe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej”, a co za tym idzie – wątpliwości co do tego, w jakich sytuacjach zastosowanie znajdują przepisy dotychczasowe, a w jakich nowe, usunęła uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z 31 marca 2011 r. (III CZP 112/10).
„Źródłem szkody jest wyłącznie wydanie wadliwej decyzji” – wyraźnie stwierdził SN, a decyzja nadzorcza stwierdza jedynie wcześniejsze działanie niezgodne z prawem i otwiera możliwość żądania naprawienia szkody. Konieczność uzyskania decyzji nadzorczej nie zmienia jednak tego, że to wydanie decyzji wadliwej było czynem niedozwolonym rodzącym obowiązek odszkodowawczy, i to już w chwili jej wydania. Decyzja nadzorcza jest wynikiem zgodnego z prawem postępowania zmierzającego do usunięcia naruszeń prawa i nie może być objęta pojęciem „czyn niedozwolony”, a zatem nie mieści się w pojęciu „zdarzenia i stany prawne” na gruncie art. 5 ustawy nowelizującej.
Rzeczpospolita
